ओडिशामध्ये देवी काली मंदिर जेथे मासे 'भोगा' म्हणून दिले जातात

जनता से रिश्ता वेबडेस्क। हिंदू मंदिरांमध्ये मांसाहार निषिद्ध असला तरी, कटक शहरातील काली गली येथील देवी काली मंदिर हे त्याच्या स्वादिष्ट 'फिश भोगा' साठी ओळखले जाते. मंदिरातील देवतेला दररोज मांसाहारी 'भोगा' अर्पण करण्याची परंपरा २०० वर्षांपूर्वी सुरू झाल्याचे मानले जाते.

"अण्णा प्रसाद देवतेला दिवसातून दोनदा अर्पण केला जातो आणि फिश करी हा मिड-डे ऑफरिंग मेनूचा अविभाज्य भाग आहे. 'भोगा' म्हणून अर्पण केलेल्या माशांचे प्रमाण उपलब्धतेनुसार मोठे किंवा लहान असू शकते," असे काली मंदिराचे मुख्य पुजारी संतोष भट्टाचार्य (४८) यांनी सांगितले.

विशेष म्हणजे फिश करी तयार करण्यासाठी कोणताही कांदा किंवा लसूण वापरला जात नाही. मंदिराच्या 'रोशा घरा'मध्ये (स्वयंपाकघर) आले, जिरे आणि तूप (स्पष्ट केलेले लोणी) वापरून पुजारी फक्त देशी मासे शिजवतात, असे भट्टाचार्य म्हणाले.

अशी आख्यायिका आहे की निर्जन 'काली गली' परिसर स्मशानभूमी म्हणून वापरला जात होता जिथे ओडिशा मराठा साम्राज्याच्या अधीन असताना शिवलिंगाची पूजा करण्यास सुरुवात केलेल्या 'अघोरी' साधूने 'शक्ती उपासना'ची निवड केली होती. त्यांनी गंगा नदीच्या काठी गोळा केलेल्या मातीच्या काली देवीच्या मूर्तीला 'स्मशान' राख मिसळून एका खळ्याच्या घरात अभिषेक केला.

तीच मूर्ती देवळात पूजली जाते असे मानले जाते. निर्दोष समजले जाणारे तत्कालीन स्थानिक जमीनदार साशन बंदोपाध्ये यांनी एक मंदिर बांधले होते आणि जमीन दिली होती आणि जेव्हा त्यांना मुलगा झाला तेव्हा देवतेचे दैनंदिन विधी करण्यासाठी एका पुजारीला नियुक्त केले होते.

काली मंदिराच्या बांधकामानंतर या परिसराला काली गली असे नाव पडले. चार हात असलेली दक्षिणा मुखी काली देवीची तीन फूट उंचीची मूर्ती भगवान शंकराच्या छातीवर उभी आहे. परंपरेनुसार काली मंदिरात वर्षातून दोनदा 'सोदशा उपचार काली पूजा' केली जाते. याशिवाय दीपावली अमावस्येला कालीपूजा आणि माघ कृष्ण पक्षीय चतुर्दशीला 'रंती कालीपूजा' तीर्थस्थळी केली जाते.

मंदिरातही एक अनोखी परंपरा प्रचलित आहे. इतर ठिकाणांप्रमाणे, ताट, कप, बशी इत्यादी भांडी वापरण्याऐवजी, 'अण्णा प्रसाद' थेट 'रोशा घरा'मधून स्वयंपाकाच्या भांड्यात आणून देवतेला अर्पण केला जातो. मंदिराचे व्यवस्थापन आता एंडोमेंट कमिशनद्वारे केले जात आहे.